De spooksteden van Atacama, Chili
Chili ligt ingeklemd tussen de Andes en de Pacifische Oceaan. Als je vanuit de hoofdstad Santiago naar het zuiden gaat, rijd je door dichte bossen, langs schitterende vulkanische meren om uiteindelijk uit te komen bij het Chileense deel van Patagonië en, nog verder, Antarctica. Als je naar het noorden gaat zit je voor je het weet in een onmetelijk woestijngebied. Andes, oceaan, zuidpool en woestijn. Maar weinig landen liggen zo geïsoleerd als Chili. Geen wonder dat het land en haar inwoners in geen enkel opzicht lijken op de rest van Zuid-Amerika.
Spooksteden
Net boven de droogste woestijn ter wereld, de Atacama, zo’n 1.000 kilometer ten noorden van Santiago, getuigen tientallen spookstadjes van de nitraatkoorts die hier honderd jaar geleden heerste. Rond 1900 was dit één van de rijkste gebieden ter wereld, want hier werd nitraat gewonnen, dat gebruikt werd als kunstmest en voor buskruit en explosieven. Humberstone, het stadje wiens roem ooit Europese theatergroepen aantrok, is nu leeg en verlaten. Maar zielloos is zij allerminst. De stofwind doet talloze deuren klapperen. Het is het heetste uur van de dag. De kurkdroge lucht veroorzaakt een verzengende dorst en onbewust hoop je dat er ergens een winkel of kroeg is opengebleven. Maar helaas, in de verre omtrek is geen ziel te bekennen, al blinken de uithangborden van de cantina’s alsof ze gisteren zijn geplaatst. In dit klimaat vergaat niets. Hier valt geen druppel regen. Afgezien van een paar uitzonderlijk taaie hagedissen leeft hier niets.
Zand en roest
Lange rijen met leegstaande arbeidershuizen lijken zo weer te kunnen worden betrokken. In een enkel huis staan nog een verzakt bed, kapotte tafels en een lege fotolijst. De deuren van het theater hangen scheef in hun scharnieren. Dit theater contracteerde ooit de beste artiesten uit Europa. De toneelspelers, die een maand tevoren nog een hotel in Londen bewoonden, kregen het driedubbele van hun salaris en werden, zo goed en kwaad als het kon, in de watten gelegd. Zo konden zij verkoeling zoeken in het zwembad, dat bestond uit de stalen romp van een middelgroot schip. Het staat er nog steeds, donkerbruin van de roest, maar met enige fantasie kun je je voorstellen dat dit ooit een wonderbaarlijke attractie was. Hoe het gevaarte ooit 50 kilometer de woestijn is ingesleept, is een raadsel.
Een stuk verderop staan de gigantische fabriekshallen waar het nitraat werd geraffineerd. Binnen wachten de manshoge machines op de volgende shift. Naast de fabriek staan een paar kranen en een half in het zand weggezakte locomotief volslagen nutteloos te wezen. Een losgeschoten staalkabel zwiept in de wind tegen de metalen fabriekswand. De grond ligt bezaaid met verroest gereedschap en houten planken. De houten vloer van het twintig kamers tellende opzichtershuis is ingezakt en de plantenbakken op de veranda zijn leeg. Een bord met het opschrift “een enkel ongeluk kan het einde van alles betekenen” getuigt van het gevaarlijke leven in de nitraatwinning. Rond de Eerste Wereldoorlog nam de vraag naar het Chileense nitraat snel af na de ontdekking van een synthetische manier om het nitraat te produceren. Humberstone werd in 1930 definitief gesloten.
Voor het laatst bijgewerkt op 29 juli 2013. Als je aanvullingen, tips of opmerkingen hebt over de spooksteden in Atacama, Chili, kun je dat laten weten via het contactformulier.
