Bezienswaardigheden in Turkmenistan top-10

Turkmenistan is een fascinerend land in Centraal-Azië met uiteenlopende bezienswaardigheden. Er is veel te zien als je houdt van cultuur en geschiedenis. Het grootst deel van Turkmenistan bestaat uit de immense Karakum-woestijn, waar je kunt dwalen door de overblijfselen van oude bloeiende oasesteden.

Merv was ooit een van de belangrijkste steden langs de Zijderoute. Maar Turkmenistan heeft ook enkele eigenaardige bezienswaardigheden, zoals de ‘eeuwig’ brandende gaskrater. De hoofdstad Ashgabat heeft de meeste witte marmeren gebouwen ter wereld en enkele buitenissige bouwwerken die te danken zijn aan de ietwat gestoorde Turkmeense dictator Niyazov.

Het is (nog) niet makkelijk om zelfstandig rond te reizen in Turkmenistan, maar vervelen zal je er niet. Wil je een rondreis maken door dit gekke land? Hier vind je de 10 beste bezienswaardigheden in Turkmenistan!

Krater van Derweze

De Krater van Derweze – ook wel bekend als de Poort naar de Hel – is een van de meest bizarre bezienswaardigheden van Turkmenistan. Dit is een enorme gaskrater in de  hete, uitgestrekte Karakum-woestijn die sinds 1971 onophoudelijk in brand staat. De vuurgloed is van kilometers ver te zien.

De 20 meter diepe en 60 meter brede krater ontstond per ongeluk toen de Sovjets naar nieuwe aardgasvelden aan het zoeken waren in Turkmenistan. Tijdens het boren stuitten ze op een ondergrondse grot die gevuld bleek met aardgas. Hierdoor stortte de grond in en viel de hele boorinstallatie in het gat.

Om een mogelijke milieuramp en de verspreiding van methaangas te voorkomen, staken de Sovjets het gat in brand. Ze dachten dat het vuur na enkele weken wel gedoofd zou zijn, maar tientallen jaren later brandt het nog steeds. De Krater van Derweze is nu een populaire toeristische attractie.

Overdag in de hete zon is het al indrukwekkend, maar ‘s avonds zie je de oranje vlammen en het kokende modder helemaal goed. De Poort naar de Hel ligt ongeveer 270 kilometer ten noorden van de hoofdstad Ashgabat, vlakbij het dorp Derweze (Darvaza). Aan de zuidkant van de krater zijn een paar yurts waar je kunt overnachten.

Boek hier een tour naar de Krater van Derweze

De antieke stad Merv

Het is nu moeilijk voor te stellen, maar Merv was ooit een van de grootste steden ter wereld. Het was een strategische plaats langs de Zijderoute met een geschiedenis die 4000 jaar teruggaat. Merv was de hoofdstad van verschillende rijken en koninkrijken, waar onder anderen de Perzen, Arabieren, Turken en Grieken aanspraak op maakten. In de 12e en 13e eeuw woonden er zelfs meer dan 500.000 mensen. Karavanen stopten in deze oasestad in de Karakum-woestijn om handel te drijven en hun watervoorraad aan te vullen.

De bloeiperiode stopte abrupt toen Tolui Khan, de vierde zoon van de beruchte veroveraar Dzjengis Khan, met zijn Mongoolse leger de stad binnenviel in 1221. Merv werd toen voor het grootste deel verwoest. Nu is het een grote archeologische vindplaats, sinds 1999 behorend tot het Werelderfgoed van Unesco als de oudste en best bewaard gebleven oasestad langs de Zijderoute in Centraal Azië.

In de ruïnestad zie je nu de overblijfselen van forten, verdedigingsmuren, moskeeën en een mausoleum. Het Mausoleum van Sultan Sanjar (1118-1157) is een typisch voorbeeld van oosterse architectuur en een van de weinige monumenten die is gerestaureerd. Je kunt Merv in iets minder dan een uur (40 kilometer) bereiken vanuit de provinciale hoofdstad Mary, de grootste nabijgelegen stad.

Monument voor Neutraliteit, Ashgabat

Het Monument voor Neutraliteit is een monsterlijke marmeren toren in de hoofdstad Ashgabat die in 1998 werd gebouwd ter verheerlijking van de vroegere Turkmeense dictator Saparmurat Niyazov (1940-2006). Bovenop de 75 meter hoge toren staat een gouden beeld van Niyazov, die ooit een verbod uitvaardigde op gouden tanden omdat die hem zouden beledigen. Het beeld draaide continu, zodat de dictator de hele tijd naar de zon zou kijken.

Na het overlijden van Niyazov is de toren ontmanteld en van het centrum naar een buitenwijk van Ashgabat verhuisd. Het raketvormige monument is een van de hoogste bouwwerken in Turkmenistan. Je kunt met de lift naar boven, waar je vanaf een uitkijkplatform kunt genieten van het uitzicht over de hoofdstad.

Türkmenbaşy Ruhy-moskee, Ashgabat

Ongeveer 7 kilometer ten westen van het stadscentrum van Ashgabat staat de Türkmenbaşy Ruhy-moskee, die tussen 2002 en 2004 werd gebouwd in opdracht van de Turkmeense dictator Niyazov (die zichzelf ook wel Türkmenbaşy noemde). Net als alle andere bouwwerken uit zijn regeerperiode valt de moskee op door haar grootsheid. Het is zelfs de grootste moskee van Centraal-Azië, die helemaal in wit marmer is gebouwd.

De Türkmenbaşy Ruhy-moskee met zijn vier minaretten kostte Turkmenistan $ 100 miljoen en was na de opening meteen omstreden. Op de muren staan namelijk niet alleen geschriften uit de Koran, maar ook uit de Ruhnama. Dat is een soort spirituele gids voor het leven die Niyazov zelf heeft geschreven.

Dit leidde tot woede onder moslims, die beledigd waren dat de dictator zijn eigen teksten gelijkstelde aan die uit de Koran. Na zijn dood in 2006 is Türkmenbaşy begraven in een mausoleum in de buurt van de moskee. Het gebedshuis biedt plaats aan 10.000 gelovigen, maar bezoekers zijn er nauwelijks.

Onafhankelijkheidsmonument, Ashgabat

Het Onafhankelijkheidsmonument in de hoofdstad Ashgabat is ook een van die vreemde bezienswaardigheden in Turkmenistan. Het is een van de grootste en meest extravagante gedenktekens in de wereld die suggereert dat het land een hevige strijd voor onafhankelijkheid heeft gevoerd. Turkmenistan wilde aanvankelijk echter helemaal niet loskomen van de Sovjet-Unie.

Het ontwerp van de 91 meter hoge toren is geïnspireerd op een traditionele Turkmeense tent. Het monument staat in een groot groen park met fonteintjes en watervalletjes en is omringd door 27 heroïsche beelden van Turkmeense leiders.

De vroegere Turkmeense dictator Niyazov heeft uiteraard een gouden standbeeld. In de koepel onderin is een museum over de Turkmeense geschiedenis en er is een uitkijkplatform aan de bovenkant.

Forten van Nisa

Zo’n 18 kilometer ten zuidwesten van Ashgabat vind je de overblijfselen van de oude stad Nisa (ook wel Nissa genoemd). Dit was ooit de hoofdstad van het machtige Parthische Rijk, dat van de 3e eeuw voor Christus tot de 3e eeuw na Christus heer en meester was in Centraal-Azië. Helaas werd de stad bijna compleet verwoest door een krachtige aardbeving. Je ziet er nu nog de restanten van twee Parthische forten, die sinds 2007 op de Werelderfgoedlijst van Unesco staan.

Kunya-Urgench

Kunya-Urgench ligt in het uiterste noorden van Turkmenistan en was ooit een van de belangrijkste steden langs de Zijderoute. Van de 11e tot de 14 eeuw was het een belangrijk handelscentrum, en altijd druk met karavanen die hier een tussenstop maakten. Een tijdlang was het de hoofdstad van Chorasmië (Khwarazm), een rijk dat zich uitstrekte in Iran, Turkmenistan en Oezbekistan.

In de bloeitijd werd Kunya-Urgench volgebouwd met monumenten, waaronder een moskee, forten, mausolea en de poorten van een karavansera. Met de architectuur waren de inwoners hun tijd ver vooruit, met bolvormige koepels, ingewikkeld metselwerk en decoratieve versieringen die invloeden hadden uit heel Centraal-Azië. Om die reden heeft Unesco de nederzetting in 2005 op de Werelderfgoedlijst van Unesco geplaatst.

In 1221 werd Kunya-Urgench volledig verwoest door de Mongoolse veroveraar Dzjengis Khan, maar daarna werd de stad opnieuw opgebouwd. In de 16e eeuw werd de stad echt verlaten, maar de dorre woestijn is nog steeds bezaaid met fraaie monumenten van bijna duizend jaar oud. Zo zie je in dit ‘openluchtmuseum’ verschillende mausolea en een 60 meter hoge minaret – de hoogste van Centraal-Azië. Vanuit het nabijgelegen Oezbekistan kun je makkelijk een dagtrip boeken naar Kunya-Urgench.

Boek hier een tour naar Kunya-Urgench

Yangykala-kloof

Tot de meest spectaculaire natuurlijke wonderen behoort de Yangykala-kloof, bekend als de ‘Grand Canyon’ van Turkmenistan. De kloof is een stuk minder groot qua omvang dan die in Amerika, maar zeker zo indrukwekkend. De kloof strekt zich ongeveer 24 kilometer uit en is omgeven door surrealistisch geribbelde kliffen in een wonderlijke mix van roze, rood en wit.

Ooit was dit de bodem van een oceaan die helemaal doorliep tot wat nu bekend staat als de Kaspische Zee. Nadat-ie was opgedroogd, ontstond een grillig gevormde vallei met rotsen die door wind en regen hun eigenaardige vorm kregen. Op de woestijnachtige voormalige zeebodem van de kloof vind je nog schelpen, haaientanden en andere sporen van de zee.

Voor het beste uitzicht over het Mars-landschap beklim je de zogeheten Crocodile’s Mouth (een rots in de vorm van een krokodillenbek). De Yangykala-kloof ligt nogal afgelegen in Turkmenistan, ongeveer 165 kilometer ten oosten van de stad Türkmenbaşy (ruim 2 uur rijden). Je hebt een 4×4 nodig om er te komen, of je boekt een georganiseerde tour.

Ondergrondse meer Köw Ata

Het kan moeilijk zijn om een zwemplek te vinden in het bloedhete Turkmenistan, dat voor zo’n driekwart uit woestijn bestaat. Een uitzondering is het ondergrondse meer Köw Ata, 90 kilometer ten noordwesten van Ashgabat. Het meertje ligt in een grot, 65 meter onder de grond, dat je kunt bereiken via een steile trap.

Je kunt daar zwemmen in het warme water (36 °C), dat een grote hoeveelheid verschillende zouten en mineralen bevat. Door de zwavelgeur ruikt het overigens niet al te lekker. Naast zwemplek is Köw Ata ook de thuisbasis van de grootste kolonie vleermuizen in Centraal-Azië. Overdag slapen ze vooral. Er zijn kleedkamers en je kunt een dagtripje boeken via lokale tour operators. Sommige reizigers vinden het echter een tourist trap vanwege de hoge entreeprijs ($ 15).

Dehistan

In de droge Misrian-vallei doemen de overblijfselen op van Dehistan (of Dekhistan), de belangrijkste middeleeuwse oase in het zuidwesten van Turkmenistan. De stad was van de 10e tot de 14e eeuw een belangrijks tussenstop op de karavaanroute van Iran naar Oezbekistan.

Door ontbossing en Mongoolse invasies was Dehistan in de 15e eeuw volledig verlaten en bedekt met zand. Het enige wat is overgebleven, zijn de minaretten en hoofdpoort van de grote moskee en de resten van enkele mausolea. Dehistan ligt in de buurt van de Kaspische Zee en kun je alleen bereiken via een georganiseerde tour.

Voor het laatst bijgewerkt op 24 februari 2025. Als je aanvullingen, tips of opmerkingen hebt over de beste bezienswaardigheden in Turkmenistan, kun je dat laten weten via het contactformulier. Foto’s © depositphotos.com/AlexelA/Eziz_Charyyev; Shutterstock.com.